-στα λόγια η Ισμήνη Κατσάβαρου
Σου έχει τύχει ποτέ να έχεις διαβάσει ποιητικές συλλογές και συνεντεύξεις ενός ανθρώπου και ταυτόχρονα να μη βρίσκεις τα κατάλληλα λόγια για να περιγράψεις πώς μπόρεσε να λυτρώσει τα πιο εύθραυστα κομμάτια σου και να τα ζωντανέψει ξανά;
Μία από αυτές τις στιγμές είναι τώρα, που θα σου μιλήσω για την δικιά μας Κατερίνα Γώγου.
Για όποιον δεν την γνωρίζει καθόλου, η Κατερίνα γεννήθηκε την 1η μέρα του καλοκαιρινού Ιουνίου του έτους 1940,στα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου πολέμου. Από τότε που μπόρεσε να αντικρύσει με τα δικά της μάτια τον κόσμο, άρχισαν να δημιουργούνται μέσα της τα πιο ικανά όπλα για να την κρατήσουν σε αυτήν την ζωή. Ό,τι συναίσθημα αγάπης έλειπε από την κοινωνία, από τους κρατικούς δεσμούς, από την δεξαμενή της ανισότητας και του βολέματος, από την αψεγάδιαστη ζωή της τηλεόρασης, από την κατευθυνόμενη και απόλυτη σκέψη, από την ευκολία του γρήγορου κέρδους και των ιδανικών προτύπων του συστήματος, το γέμιζε και το φούσκωνε με μια πληθώρα κραυγών που ξέθαβε μέσα της.
Ό,τι έλειπε από αυτόν τον απρόσωπο χαρακτήρα, που το ονομάσαμε ικανό να μας ελέγχει και να μας καθορίζει, η Κατερίνα έφτιαχνε και έχτιζε. Έφτιαχνε τον δικό της νοητό και αόρατο δεσμό για να μην εναρμονιστεί ποτέ με αυτόν τον αργό και βασανιστικό θάνατο που την χρέωναν. Από μία βουτιά στον έξω κόσμο, η μόνη λύση και διέξοδος της ήταν η αμφισβήτηση σε καθετί ανύπαρκτο, εύκαιρο και ανέντιμο. Τα μάτια της έκαιγαν από πόνο και από ταραχή, οι παλμοί της ακούγονταν σε όλα τα διαμερίσματα και οι φωνές ζητούσαν δικαίωση και κοινωνική αναστάτωση.
Η Κατερίνα αγαπήθηκε πολύ από τις παλιές ελληνικές ταινίες που είχε την ευκαιρία και το αδιαμφισβήτητο ταλέντο για να παίξει. Σίγουρα θα την έχεις πετύχει να σου κάνει συντροφιά κάποιο βράδυ στον καναπέ σου, καθώς κάνεις ζάπινγκ και προσπαθείς να γεμίσεις την μοναξιά σου αυτές τις βραδινές ώρες. Λίγες από αυτές είναι: «Το ξύλο βγήκε απ’ τον παράδεισο (1959)», «Η δε γυνή να φοβήται τον άνδρα (1965)», «Μια τρελή, τρελή οικογένεια (1965)».Οι ρόλοι που αναλάμβανε να ενσαρκώσει είτε στο θέατρο, είτε στο κινηματογράφο, βρίσκονταν τις περισσότερες φορές σε αντίθεση με το μέσα της. Σαν να έμπαινε σε ρόλους, βιώνοντας κάτι διαφορετικό που η καθημερινότητα δεν της το επέτρεπε. Όλοι οι ρόλοι ήταν αρκετά ζωηροί με πολλά σημάδια ενθουσιασμού και πολλές κρυμμένες σκηνές χαράς, που προσπαθούσαν να έρθουν σε ισορροπία με τις δικές τις κομμένες σκηνές θλίψης και μελαγχολίας.
Από την πρώτη βουτιά στον έξω κόσμο, από την δεύτερη βουτιά στον κόσμο του θεάτρου και της κινηματογραφικής έκφρασης ,η τρίτη βουτιά μας πήρε και μας πέταξε στα πιο βαθιά νερά που έχουμε κολυμπήσει, στα νερά της ποίησης. Η ποίηση της Κατερίνας έχει περιγραφεί, έχει διατυπωθεί και εκτεθεί σε πολλές και διαφορετικού χαρακτήρα ιστοσελίδες. Το έχουν κάνει πολλοί και αρκετά πιο εύστοχοι, μελετώντας απόψεις φίλων, γνωστών ηθοποιών εκείνης της εποχής, συνεντεύξεις εφημερίδων, σχόλια ερωτικών συντρόφων, ουσιαστικά μια μικρή περιγραφή της ζωής της σε ένα σύνολο λέξεων που θα την θυμίζουν εκείνη την μέρα ανυψώνοντας την διορατικότητα και την ρηξικέλευθη αντιληπτική της δεινότητα. Η γραφή της όμως δεν είναι μόνο αυτά.
Η γραφή της είναι μια κραυγή αθώων θανάτων, μια αέναη εξέγερση δαιμόνων, μια αντίσταση στερεοτύπων, ένας κόμπος στο λαιμό και ένα φτύσιμο στα μάτια καθώς μας φωνάζει στην πλατεία «γαμώτο». Είναι το γαμώτο που δεν έζησε και που δεν θα την ξαναδούμε να σηκώνει με την ποίηση της όλη την πόλη στην πλάτη της, αφού ήταν η μόνη που είχε τα κότσια να την πολεμήσει. Είναι τα αποφάγια στο στομάχι που κάθε βράδυ μας τυραννάν, είναι οι λάσπες στο δρόμο που μας υπενθυμίζουν τι έχουμε απογίνει, είναι ο πιο δυνατός αέρας στην ταράτσα των σπιτιών που μας σπρώχνει να δούμε τα φωτεινά δωμάτια με τα αναμμένα κεριά. Είναι το γαμώτο που κάθε μέρα ψελλίζεις αλλά δεν έκανες ποτέ κάτι γι’ αυτό. Είναι η μοναδική θεραπεία σε ένα φαρμακείο γεμάτο από καταναλωτικά είδη μακιγιαρισμένης αλήθειας.
Μια μέρα ανύψωσης και θύμησης, σε μια μέρα πτώσης και επιτηδευμένης αμνησίας για να δικαιολογήσουμε τις δικές μας στάσεις και διαδρομές που βρήκαν τόσο εύκολα λιμάνια χωρίς να διασχίσουν πρώτα τις ακατοίκητες ξηρές που γρατζουνούσαν και έτρεχαν να προλάβουν τα δικά μας υπερ-κατοικημένα μυαλά.
Αλήθεια, δεν φοβάμαι εκείνη την μέρα που θα ξεχάσω την Κατερίνα, φοβάμαι εκείνη την μέρα που θα σταματήσω να την διαβάζω στο μετρό, να την διηγούμαι τα βράδια σε φίλους, να την ξεχνάω στα μαξιλάρια του καναπέ μου, να της κλείνω το στόμα μπροστά σε μια κοινωνική αδικία, να βολεύομαι στον τύπο που θα με κοιτά όλο το βράδυ, στο αυτοκίνητο που θα μου προτείνει να μπω μέσα, στο βαθύ συναίσθημα που θα αντικατασταθεί με ρηχό σώμα και από κάθε αίσθημα οργασμού, σε μια ολιγόλεπτη ανακούφιση των ερωτικών ορμών. Μα πιο πολύ φοβάμαι την μέρα που δεν θα την φωνάζω και δεν θα ζω με την αθωότητα που μου μετέδωσε τα όπλα της. Φοβάμαι την μέρα που θα προσπεράσω και τον σύγχρονο τρελό που θα σκοτωθεί μπροστά στα μάτια μου και δεν θα τον αποτρέψω. Φοβάμαι μήπως αρκεστώ στο κυνήγι της τύχης και στην επανάσταση του καναπέ.
Αλήθεια δεν θα μπορούσα να χαρακτηρίσω την Κατερίνα και να την περιορίσω με κοσμητικά επίθετα, ούτε με ιδιότητες που θα μπορούσαν να σου περιγράψουν καλύτερα τι έκανε, ποιά ήταν, πώς έζησε, πως πέθανε, πώς ερωτεύτηκε. Αυτά ας τα κρατήσουμε για την φαντασία μας, αλλά μπορώ ρε γαμώτο να σου μιλήσω για το πώς ήθελε να ζήσει διαλύοντας όλες τις πουστομηχανές, με ένα σβήσιμο ενός τσιγάρου στην Πατησίων και με μια βόλτα στα καλοκαιρινά θέατρα που της θύμιζε ένα μέρος που δεν έχει γίνει, αλλά είναι γεμάτο από νότες και χρώματα στους λαιμούς όσων μπόρεσαν να την διαβάσουν. Το θέμα αυτών είναι τώρα να (την) φωτίσουν σε κάθε βόλτα τους, σε κάθε τους απόφαση, σε κάθε αδικία, σε κάθε φάντασμα, σε κάθε όνειρο και σε κάθε φιλί που μυρίζει αδιάκοπα τόλμη και άναρχη φωτιά.
Η Κατερίνα μυρίζει ανάγκη ελευθερίας και δίψα για πραγματική ζωή, αν την διαβάσεις ποτέ, αυτό θα ήθελε να μυρίζει αδιάκοπα η ψυχή σου καθώς ψελλίζεις τους στίχους της.
Πιο κάτω σε προτρέπω να πάρεις κάποιες από τις συλλογές, να τις κάνεις δώρο, να πας στα δικά της θεατρικά αφιερώματα που γίνονται κάθε χρόνο, να την αγαπήσεις όπως κι εγώ, αλλά πιο πολύ να αγαπήσεις αυτό που σου ανήκει.
Τι περιμένεις;
1. «Τρία κλικ αριστερά», Εκδόσεις Καστανιώτη, 1η έκδοση 1978
2. «Ιδιώνυμο», Εκδόσεις Καστανιώτη, 1η έκδοση 1980
3. «Το ξύλινο παλτό», Εκδόσεις Καστανιώτη, 1η έκδοση 1982
4. «Απόντες», Εκδόσεις Καστανιώτη, 1η έκδοση 1986
5. «Ο μήνας των παγωμένων σταφυλιών», Εκδόσεις Καστανιώτη, 1η έκδοση 1988
6. «Νόστος», Εκδόσεις Νέα Σύνορα Α.Α. Λιβάνη, 1η έκδοση 1990 και 2η (μεταθανάτια) έκδοση από Εκδόσεις Καστανιώτη 2004
7. «Με λένε Οδύσσεια», Εκδόσεις Καστανιώτη, 1η (μεταθανάτια) έκδοση 2002
Επίσης το 2013 κυκλοφόρησε επίσημα από τις εκδόσεις Καστανιώτη το βιβλίο «Τώρα να δούμε εσείς τι θα κάνετε», που αποτελεί και την πιο συγκεντρωτική μορφή των ποιημάτων της.
Κάποιες φράσεις μέσα από τα βιβλία της Κατερίνας που το δικό μου μυαλό ξεχώρισε και ταρακουνήθηκε από αυτές:
«Πάρε με λοιπόν από δω. Θέλω να σου δείξω τα καλοκαιριάτικα θέατρα, πώς ζούνε το χειμώνα. Πόσο άδεια είναι τα σχολικά όταν έχουν αργία κι όλους τους φίλους που φύγανε και δεν μπορούν πια να με προδώσουν. Πάμε από δω πάμε εκδρομή σε μέρος που δεν έγινε, αφού στο ‘χω γράψει στο ‘χω πει, όπου κι αν πάτησα άφηνα αίμα, γι’ αυτό δεν μπορώ ποτέ πού να σταθώ κι όλο αλλάζω σεντόνια.»
«Η ζωή μας είναι άσκοπα λαχανητά σε κανονισμένες απεργίες ρουφιάνους και περιπολικά. Γι’ αυτό σου λέω. Την άλλη φορά που θα μας ρίξουνε να μην την κοπανήσουμε. Να ζυγιαστούμε. Μην ξεπουλήσουμε φτηνά το τομάρι μας ρε!»
«Εμένα οι φίλοι μου είναι μαύρα πουλιά που κάνουν τραμπάλα στις ταράτσες ετοιμόρροπων σπιτιών»
«Εκείνο που φοβάμαι πιο πολύ είναι μη γίνω «ποιητής». Μην κλειστώ στο δωμάτιο ν’ αγναντεύω τη θάλασσα κι απολησμονήσω. Μην κλείσουνε τα ράμματα στις φλέβες μου κι από θολές αναμνήσεις και ειδήσεις της ΕΡΤ μαυρίζω χαρτιά και πλασάρω απόψεις. Μη με αποδεχτεί η ράτσα που μας έλιωσε για να με χρησιμοποιήσει. Μη γίνουνε τα ουρλιαχτά μου μουρμούρισμα για να κοιμίζω τους δικούς μου. Μη μάθω μέτρο και τεχνική και κλειστώ μέσα σε αυτά για να με τραγουδήσουν».
Μπορείς να ακούσεις κάποιες απαγγελίες εδώ:
Και αυτό για καληνύχτα, σαν σήμερα μας άφησε 3 του Οκτώβρη η Κατερίνα, αλλά σήμερα δυνάμωσε πιο πολύ τις φωνές μας.
Ας μην μας διαψεύσουμε, ας μη συμβιβαστούμε, ας μη χάσουμε τους εαυτούς μας, ας ανθίσουμε τα θέλω και τα όνειρα μας στους δρόμους και στις πλατείες μέχρι να τα κερδίσουμε.
Η πιο γοητευτική πτώση με τα πιο πονεμένα και ελπιδοφόρα κρατήματα ζωής.
-Φωτογραφίες από Pinterest–
στίξη 