Η ταυτότητα και η μνήμη

 

Αν αντικαταστήσουμε σταδιακά όλες τις σανίδες ενός πλοίου, τότε στο τέλος θα προκύψει ένα νέο πλοίο ή θα έχει παραμείνει το ίδιο;
Αν αλλάξουμε μονάχα μια σανίδα;

 

 

Ο κόσμος δεν μένει στατικός. Αντίθετα όλα είναι σε μια συνεχή αναδιαμόρφωση, σε μια συνεχή κίνηση και αλλαγή. Οι καταστάσεις αλλάζουν, οι κοινωνίες αναπλάθονται, ο ίδιος ο άνθρωπος αλλάζει διαρκώς. Ακόμη και μια ρουτίνα, μια συνεχής επανάληψη δεν μπορεί ποτέ να είναι ίδια. Με ποιόν τρόπο μπορεί να μιλήσει κανείς για ταυτότητα, για ουσία σε έναν κόσμο που συνεχώς ρέει;
Η ταυτότητα συνδέεται με τη μνήμη. Αν δεν υπήρχε  μνήμη τότε όλες οι εμπειρίες θα αντιμετωπίζονταν σαν καινούργιες, από την αρχή. Δεν θα υπήρχε καμία ταυτότητα που να προσδιορίζει τον εαυτό και τον κόσμο. Η μνήμη είναι θεμελιώδης για την ύπαρξη, όμως η εικόνα που αποτυπώνει είναι μια εικόνα ψευδής. Είναι σαν μια φωτογραφία η οποία αποτυπώνει μεν μια εικόνα, όμως αυτή η εικόνα δεν έχει σχέση με το παρόν, δεν ανταποκρίνεται πλέον στην πραγματικότητα.
Καθώς όμως η μνήμη, σαν εργαλείο, λειτουργεί για να διατηρήσει μια ταυτότητα, έχει ταυτόχρονα και μιαν άλλη λειτουργία: καταδεικνύει την αλλαγή. Οι μεταβολές πολλές φορές έρχονται τόσο αργά και είναι τόσο μικρές που ο άνθρωπος δεν τις αντιλαμβάνεται τη στιγμή που συμβαίνουν. Μόνο τις μεγάλες ή τις ξαφνικές αλλαγές αντιλαμβάνεται εύκολα. Εξετάζοντας στη μνήμη την αποτύπωση, την ταυτότητα ψάχνει τις ομοιότητες και τις διαφορές με το παρόν και καταλαβαίνει πως δεν είναι δυνατόν να σταματήσει την αλλαγή ακόμη κι αν το επιχειρήσει. Ακόμη κι αν δεν άλλαζαν τα ξύλα,  το πλοίο θα διέφερε διαρκώς.

 

Που χωράει τότε το «εγώ»;
Η αλλαγή δεν είναι κάτι που έρχεται από έξω, δεν είναι κάτι που εισβάλλει για να αλλάξει την ουσία. Προέρχεται από την ίδια την ύπαρξη, προέρχεται από τη μνήμη, είναι το «εγώ». Η ίδια η ταυτότητα και η ουσία της ύπαρξης είναι η αλλαγή.